Zgodnie z obowiązującą w przepisach prawa zasadą swobody umów, możemy skorzystać z dowolnego sposobu określenia, w jakim czasie oraz w jaki sposób zawarta umowa ulegnie zakończeniu, a także jaki będzie jego skutek. Wobec powyższego możemy mówić o trzech sposobach „zakończenia” umowy, tj. o jej rozwiązaniu, wypowiedzeniu bądź też odstąpieniu od niej.
W praktyce najczęściej mamy do czynienia z rozwiązaniem umowy (np. umowy o pracę, umowy zlecenia czy też umowy dotyczącej świadczenia usług w zakresie odbioru odpadów komunalnych) za porozumieniem stron. W tym przypadku obie strony ustalają, że z upływem określonego terminu umowa zakończy się. Warto przy tym dodać, że rozwiązać można każdą umowę i na każdym jej etapie – po dokonaniu stosownych porozumień z drugą stroną.
Z pewnością każdy z nas, choć raz w swojej karierze zawodowej złożył wypowiedzenie, bądź też wypowiedzenie takie od pracodawcy otrzymał. Wypowiedzenie to nic innego jak czynność jednostronna, której to skutkiem jest rozwiązanie umowy. Skutkiem wypowiedzenia jest najczęściej koniec obowiązywania umowy w przyszłości. Warto również dodać, iż w przypadku wypowiedzenia nie potrzebujemy zgody drugiej strony na złożenie oświadczenia woli w tym zakresie. Okres wypowiedzenia może wynikać z ustawy, tj. okresy wypowiedzenia dotyczące umów o pracę – np. jeżeli staż pracownika w danym zakładzie pracy wynosi od 6 miesięcy do 3 lat – okres wypowiedzenia to 1 miesiąc, bądź też z umowy – np. strony zgodnie wskazują, że możliwym będzie wypowiedzenie umowy, a okres wypowiedzenia będzie wynosił np. 1 miesiąc. Ważne jest również to, że możliwość wypowiedzenia umowy zawartej na czas określony musi zostać zastrzeżona w treści umowy (oprócz umowy o pracę zawartej na czas określony, której terminy wypowiedzenia są wyraźnie wskazane w Kodeksie pracy), np. umowa najmu lokalu mieszkalnego zawartego na czas określony, która co do zasady nie podlega wypowiedzeniu chyba, że okres wypowiedzenia został przez strony zastrzeżony w treści umowy.
Odstąpienie od umowy ma zaś ten skutek, że traktowana jest ona jakby nigdy nie została zawarta (odnosi niejako skutek wstecz). Konsekwencją tego jest obowiązek wzajemnego zwrotu świadczeń przez strony umowy, w stanie niezmienionym. Klasycznym przykładem odstąpienia od umowy jest chociażby Odstąpienie od umowy zakupu przez Internet, którego skutkiem jest po prostu „zniknięcie” umowy, a samo odstąpienie wywołuje skutek natychmiastowy). Co najważniejsze, możliwość odstąpienia od umowy musi wynikać wyraźnie bądź to z ustawy (np. termin na odstąpienie od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa), bądź właśnie z treści umowy.
Niniejszy artykuł dotyczy nie tylko umów o pracę. Odstąpić, rozwiązać, czy też wypowiedzieć można tak naprawdę każdą umowę. Powyższe warunki dotyczą zarówno umowy o pracę, jaki i umowy zlecenia czy też umowy najmu lokalu mieszkalnego. Często klienci pytają nas: „Czy jest różnica pomiędzy odstąpieniem, rozwiązaniem i wypowiedzeniem”; bądź: „Czy odstąpienie, rozwiązanie i wypowiedzenie to to samo?”. Różnica między tymi trzema instytucjami jest bardzo duża, a to czy od umowy odstąpimy, rozwiążemy ją czy też wypowiemy będzie miało wpływ na przysługujące nam z tego tytułu uprawnienia oraz konsekwencje prawne. Choć możemy spotkać się z powszechnym przekonaniem, iż nie ma znaczenia czy umowa zostanie przez nas wypowiedziana, czy też złożymy oświadczenie o odstąpieniu – jednak z punktu widzenia prawa ma to niebagatelne znaczenie dla naszej sytuacji prawnej oraz dla ewentualnych rozliczeń.
Jeżeli rozważasz odstąpienie, wypowiedzenie czy też rozwiązanie umowy warto skonsultować się z prawnikiem celem umówienia najbardziej korzystnego rozwiązania, tak aby nie stracić możliwości ewentualnego dochodzenia roszczeń w przyszłości. Nasi pracownicy udzielą informacji oraz zaproponują dogodny termin spotkania celem omówienia szczegółów sprawy.
apl. adw. Eliza Alama-Kępska