Kwestia dotycząca majątkowych ustrojów małżeńskich ma charakter wielowątkowy. W pierwszej kolejności należy wskazać, iż system prawa wyróżnia trzy majątkowe ustroje małżeńskie, tj.:
— ustrój ustawowej wspólności majątkowej (wspólnota majątkowa);
— ustrój umowny, który zawarty zostać może poprzez podpisanie intercyzy u notariusza; oraz
— ustrój przymusowy.
Ustrój ustawowej wspólności majątkowej między małżonkami powstaje tak naprawdę z chwilą zawarcia związku małżeńskiego – z mocy prawa. Kiedy zatem ustaje? Z chwilą ustania małżeństwa – z dniem uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, unieważnienia małżeństwa, orzeczenia separacji czy też z chwilą śmierci jednego z małżonków, a także w chwili, gdy przepisy przewidują jej ustanie mimo trwania małżeństwa (upadłość konsumencka małżonka, ubezwłasnowolnienie, separacja).
Umowny ustrój majątkowy między małżonkami warunkuje podpisanie intercyzy (tzw. umowa majątkowa) – zarówno przed zawarciem związku małżeńskiego, jak i bezpośrednio po jego zawarciu, czy też w trakcie dalszego jego trwania. Na mocy umowy małżeńskiej małżonkowie decydując o:
— wspólności ustawowej rozszerzonej (o włączeniu do majątku wspólnego majątku sprzed zawarcia małżeństwa – np. samochód osobowy zakupiony przed ślubem);
— wspólności ustawowej ograniczonej (o wyłączeniu z majątku wspólnego poszczególnych jego składników – np. nieruchomości, która zakupiona została faktycznie tylko przez jednego małżonka w trakcie trwania małżeństwa)
— rozdzielności majątkowej (o braku majątku wspólnego),
— rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków.
Ustrój przymusowy między małżonkami wprowadzony zostać może przez sąd na mocy orzeczenia sądu, bądź też z mocy samego prawa (separacja, upadłość konsumencka małżonka lub jego ubezwłasnowolnienie).
Najczęściej obowiązującym ustrojem majątkowym między małżonkami jest wspólność majątkowa, co oznacza, że mamy do czynienia z jednym wspólnym majątkiem oraz dwoma majątkami osobistymi każdego z małżonków. Najprościej mówiąc, majątek wspólny to wszystko to co małżonkowie nabyli po ślubie. Do majątku osobistego każdego z nich należą wszelkie przedmioty oraz prawa, które nabyte zostały przez nich przed zawarciem małżeństwa (np. samochód osobowy zakupiony przed ślubem), jak i również takie przedmioty, które służą małżonkowi do zaspokojenia tylko jego potrzeb (np. okulary korekcyjne, aparat słuchowy, kosmetyki, ubrania, biżuteria, leki).
Klienci często pytają, czy pobrane wynagrodzenie za pracę wchodzi w skład majątku wspólnego? Tak. Podobnie jak dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków. Trzeba przy tym podkreślić, iż wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków wchodzić będą natomiast w skład majątku osobistego małżonka, tj. prawo do dochodzenia niewypłaconego wynagrodzenia za wykonaną pracę.
˟ ˟ ˟
Pytania najczęściej zadawane przez klientów Kancelarii dotyczą jednak kwestii bardziej szczegółowych, tj.;
W trakcie trwania małżeństwa zakupiliśmy z mężem samochód osobowy za środki pochodzące z majątku wspólnego. W dowodzie rejestracyjnym jako właściciel został wpisany jedynie mój mąż. Czy to oznacza, że jest on jedynym właścicielem samochodu?
Nie. Jeżeli samochód osobowy został kupiony w trakcie trwania wspólności majątkowej przez oboje z małżonków, fakt rejestracji tego pojazdu nie ma znaczenia w kontekście ustalenia, do kogo ten samochód należy. Zakup w trakcie trwania małżeństwa samochodu – jeżeli małżonkowie pozostają we wspólności majątkowej – jest własnością ich obojga.
Czy darowizna otrzymana od teściów należy do majątku wspólnego?
Zgodnie z zasadą obowiązującą w polskim prawie darowizna (niezależnie od tego czy są to środki pieniężne, czy też nieruchomość) otrzymana od rodziców męża należy do jego majątku osobistego (jeżeli darczyńca nie wskaże wyraźnie, że postanowił inaczej) – także wtedy, gdy małżonkowie pozostają we wspólności majątkowej. Warto zwrócić jednak uwagę na zmieniające się w tym zakresie stanowisko sądów, które coraz częściej wskazują, iż przekazane przez teściów pieniądze na wspólny dla małżonków cel, nie można poczytywać jako ich darowanie jedynie na rzecz jednego z nich.
Wybudowaliśmy wspólny dom z mężem na działce, która należy do mnie (otrzymałam ją w darowiźnie od rodziców przed ślubem). Czy to oznacza, że dom i działka należą teraz do naszego majątku wspólnego?
Niestety, wybudowanie przez małżonków domu na działce należącej jedynie do jednego z nich sprawia, że także ta nieruchomość będzie wchodziła w skład majątku osobistego tego małżonka – zgodnie z zasadą – „to co jest na powierzchni przypada gruntowi”. Nie ma także znaczenia czy małżonkowie budowali dom wspólnymi siłami, czy też za wspólne środki. Każdy z małżonków ma jednak prawo dochodzenia roszczeń w przedmiocie rozliczenia nakładów, tj. pozwać drugiego małżonka o zapłatę.
Czy będę dziedziczyć po mężu, jeżeli mamy rozdzielność majątkową?
Fakt rozdzielności majątkowej (podpisania intercyzy) nie ma wpływu na prawo małżonka do dziedziczenia. Wyłączenie dziedziczenia może nastąpić tylko w przypadku wszczęcia sprawy w przedmiocie rozwodu lub separacji, wydziedziczenia małżonka, czy też nieuwzględnienia go w testamencie)
Nasza Kancelaria świadczy profesjonalną pomoc w razie zaistnienia wątpliwości co do przynależności danego składnika majątku czy to do majątku wspólnego małżonków, czy też osobistego każdego z nich, a także wątpliwości co do funkcjonowania danego ustroju majątkowego w małżeństwie. W przypadku wątpliwości prosimy o kontakt celem umówienia spotkania. Jednocześnie wskazujemy, iż każdy przypadek wymaga indywidualnej, dokładnej analizy.
apl. adw. Eliza Alama-Kępska