Mobbing to problem, który może dotknąć każdego pracownika w trakcie jego kariery zawodowej. Statystyki pokazują, że mniej więcej co piąty pracownik w Polsce doświadcza szykan w miejscu pracy, zarówno ze strony pracodawców, jak i kolegów i koleżanek (Komunikat z badań CBOS nr 109/2014: Szykany w miejscu pracy, Warszawa, lipiec 2014). Jedynie niewielka część z pokrzywdzonych pracowników szuka pomocy. Mobbing powoduje zaniżenie poczucia własnej wartości, a szykanowani pracownicy często wstydzą się tego, jak są traktowani, albo uważają, że z ich sytuacji nie ma wyjścia. Pracownik może się jednak bronić, a prawo stoi po jego stronie.
Czym jest mobbing?
Kodeks pracy mobbingiem określa działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Potocznie mówi się o szykanach, terrorze psychicznym, znęcaniu się. Mobberem może być zarówno pracodawca jak i inni pracownicy (koledzy i koleżanki z zespołu). Aby jakieś zachowanie zostało uznane za mobbing wystarczy, że zachowanie mobbera można określić w wyżej opisany sposób oraz że jego celem jest poniżenie, ośmieszanie czy izolowanie pracownika. Nie może to być jednak pojedynczy incydent – mobbingiem nie jest na przykład pojedyncze skrytykowanie pracownika, nawet jeśli jest niesłuszne i dokonane w niewybrednej formie. Musi to być postępowanie uporczywe i długotrwałe.
Jakie roszczenia przysługują mobbowanemu?
Niezależnie od tego, czy szykany spotykają pracownika ze strony pracodawcy czy zespołu, to pracodawca ponosi odpowiedzialność przed sądem pracy, ponieważ przeciwdziałanie mobbingowi jest jednym z jego podstawowych obowiązków. Jeśli mobbing wywołał u pracownika rozstrój zdrowia, przysługuje mu od pracodawcy zadośćuczynienie, a jeśli z powodu mobbingu rozwiązał umowę o pracę (co koniecznie musi wskazać w wypowiedzeniu umowy o pracę!) – odszkodowanie: nie mniej niż minimalne wynagrodzenie za pracę (kwestie różnic między zadośćuczynieniem a odszkodowaniem omówię na tym blogu przy innej okazji). Powyższe roszczenia przysługują jedynie osobom zatrudnionym na umowę o pracę. Osoby zatrudnione na innej podstawie mogą jednak żądać zaniechania takich zachowań, odszkodowania lub zadośćuczynienia na podstawie przepisów o dobrach osobistych.
Mobbing może przybierać różnorodne formy – powtarzających się komentarzy pod adresem pracownika, ciągłej nieuzasadnionej krytyki, wydzwanianie w czasie wolnym od pracy czy nadmiernego zarzucania obowiązkami w porównaniu do innych pracowników. Każda sytuacja wymaga indywidualnej analizy. Nie da się stworzyć katalogu czy algorytmu określającego, czy dane zachowanie jest lub nie jest szykaną. Jeśli uważasz, że ten problem dotyczy Ciebie, zwróć się do prawnika.
radca prawny Małgorzata Maciejewska
Artykuł pierwotnie opublikowany 29 lipca 2020 roku na www.sobczak-maciejewska.pl.